Wittlin Józef Orden de los libros

Drugi tom esejów jednego z najważniejszych polskich pisarzy XX wieku. Orfeusz w piekle XX wieku tom esejów Józefa Wittlina, który ukazał się w układzie zaproponowanym przez autora nakładem paryskiego Instytutu Literackiego w 1963 roku. Problematyka w nim poruszana dwudziestowieczny kryzys wartości moralnych, konsekwencje wojen dla ludzkiej świadomości i kultury, zobowiązania pisarskie, los emigrantów i wygnańców, ale także impresje z podróży, lektur i spektakli teatralnych oraz wspomnienie Lwowa tworzy zróżnicowaną wewnętrznie całość, imponującą intelektualną odwagą i etyczną wrażliwością. Przez dziesięciolecia pozostawał poza krajowym obiegiem literackim, wznowiony został w 2000 roku przez Wydawnictwo Literackie. Niniejsze wydanie Instytutu Literatury jest pierwszą edycją krytyczną tego dzieła.

Orfeusz w piekle XX wieku tom esejów Józefa Wittlina, który ukazał się w układzie zaproponowanym przez autora nakładem paryskiego Instytutu Literackiego w 1963 roku. Problematyka w nim poruszana dwudziestowieczny kryzys wartości moralnych, konsekwencje wojen dla ludzkiej świadomości i kultury, zobowiązania pisarskie, los emigrantów i wygnańców, ale także impresje z podróży, lektur i spektakli teatralnych oraz wspomnienie Lwowa tworzy zróżnicowaną wewnętrznie całość, imponującą intelektualną odwagą i etyczną wrażliwością. Przez dziesięciolecia pozostawał poza krajowym obiegiem literackim, wznowiony został w 2000 roku przez Wydawnictwo Literackie. Niniejsze wydanie Instytutu Literatury jest pierwszą edycją krytyczną tego dzieła.

Eseje Józefa Wittlina to niezwykle ważna część jego spuścizny. Gdyby przyjąć na chwilę z gruntu niestosowne wobec tak wybitnego artysty pióra kryterium ilościowe, trzeba by zauważyć, że Wittlinowska eseistyka wielokrotnie przekracza objętością pozostawione przezeń dzieła epickie i liryczne razem wzięte, a równać się z nią mogłaby jedynie działalność epistolograficzna pisarza. Rangę tej eseistyce nadała decyzja Jerzego Giedroycia, który w 1963 roku doprowadził do opublikowania w Paryżu Orfeusza w piekle XX wieku, zbioru zredagowanego przez samego autora. Tom ten utrwalił w świadomości odbiorców miejsce Wittlina wśród najlepszych polskich eseistów. Był też w chwili pierwszego wydania wymownym znakiem ciągłości polskiej kultury mimo hekatomby drugiej wojny światowej i całkowicie zmienionych po 1945 roku realiów. Niniejsza książka to zbiór tekstów, który nazwać by można cieniem czy sobowtórem kanonicznego Orfeusza w piekle XX wieku. Weszły w jej skład wypowiedzi, które nie znalazły się w owym eseistycznym opus magnum i które siłą rzeczy pozostają w jego cieniu, nawet jeżeli były już wcześniej przedrukowywane w wydaniach książkowych. Są to wypowiedzi rzadziej komentowane i z całą pewnością mniej znane, choć głębią myśli i wyrazu nierzadko dorównują one tym pomieszczonym w Orfeuszu Opublikowano w tej edycji teksty, które wtórują Orfeuszowi, dopowiadają zawarte w nim myśli albo ukazują drogę dochodzenia pisarza do wyrażonych tam sądów i przekonań. Lektura zebranych tu artykułów pozwala szybko uzmysłowić sobie, że podejmowane przez Wittlina decyzje o tym, które teksty włączyć do Orfeusza, a z których zrezygnować, nie były uzależnione od jakości i ważkości szkiców. Wiele prezentowanych tutaj tekstów rozproszonych to utwory znakomite, wiele z nich to również wypowiedzi niezwykle ważne i sam autor musiał zdawać sobie z tego sprawę. Przypuszczać należy raczej, że do niektórych esejów czy recenzji niewłączonych do Orfeusza Wittlin po prostu nie miał dostępu w chwili układania całości wyboru, pozostawał wszak w warunkach emigracyjnego odcięcia od bibliotecznych źródeł krajowych. Z kolei inne teksty, pisane już w Ameryce, wymagałyby tłumaczenia z języka angielskiego albo wydawały się być może silnie związane z miejscem pierwodruku i nie zostały uznane za dość wymowne w izolacji od oryginalnego kontekstu.

Niniejsza książka to zbiór tekstów, który nazwać by można cieniem czy sobowtórem kanonicznego Orfeusza w piekle XX wieku. Weszły w jej skład wypowiedzi, które nie znalazły się w owym eseistycznym opus magnum i które siłą rzeczy pozostają w jego cieniu, nawet jeżeli były już wcześniej przedrukowywane w wydaniach książkowych. Są to wypowiedzi rzadziej komentowane i z całą pewnością mniej znane, choć głębią myśli i wyrazu nierzadko dorównują one tym pomieszczonym w Orfeuszu Opublikowano w tej edycji teksty, które wtórują Orfeuszowi, dopowiadają zawarte w nim myśli albo ukazują drogę dochodzenia pisarza do wyrażonych tam sądów i przekonań. Lektura zebranych tu artykułów pozwala szybko uzmysłowić sobie, że podejmowane przez Wittlina decyzje o tym, które teksty włączyć do Orfeusza, a z których zrezygnować, nie były uzależnione od jakości i ważkości szkiców. Wiele prezentowanych tutaj tekstów rozproszonych to utwory znakomite, wiele z nich to również wypowiedzi niezwykle ważne i sam autor musiał zdawać sobie z tego sprawę. Przypuszczać należy raczej, że do niektórych esejów czy recenzji niewłączonych do Orfeusza Wittlin po prostu nie miał dostępu w chwili układania całości wyboru, pozostawał wszak w warunkach emigracyjnego odcięcia od bibliotecznych źródeł krajowych. Z kolei inne teksty, pisane już w Ameryce, wymagałyby tłumaczenia z języka angielskiego albo wydawały się być może silnie związane z miejscem pierwodruku i nie zostały uznane za dość wymowne w izolacji od oryginalnego kontekstu.

Nowe wydanie krytyczne Soli ziemi Józefa Wittlina umożliwia odkrycie tej fascynującej prozy na nowo. W wielogłosowej powieści autor podejmuje ironiczno-gorzkie refleksje na temat natury ludzkiej, wojny oraz kryzysów kulturowych, które pozostają aktualne i intelektualnie pociągające. To wydanie to prawdziwa gratka dla miłośników pisarza i XX-wiecznej literatury. Bogusław Bakuła oferuje nowatorskie odczytanie utworu w kontekście współczesnych badań nad literaturą postkolonialną oraz dyskursem maskulinistycznym, umiejscawiając go w szerszym kontekście literatury galicyjskiej. Pasjonująco przedstawia również kontekst, który pozwala włączyć Sól ziemi do współczesnych rozważań na temat Galicji, monarchii Austro-Węgierskiej oraz stanu kultury przed Wielką Wojną. Bogaty aparat przypisów ułatwia współczesnemu czytelnikowi pełniejsze zrozumienie bogatego świata powieści osadzonej na schyłku monarchii habsburskiej. Edycja zawiera fragment niedokończonej drugiej części trylogii Powieść o cierpliwym piechurze, zatytułowanej Zdrowa śmierć, oraz późniejsze teksty Wittlina, co pozwala śledzić ewolucję jego myśli na przestrzeni czterech dekad.

The classic pacifist novel by a major Polish writer, who was nominated for the Nobel Prize At the beginning of the twentieth century the villagers of the Carpathian mountains lead a simple life, much as they have always done. Among them is Piotr, a bandy-legged peasant, who wants nothing more from life than an official railway cap, a cottage, and a bride with a dowry. But then the First World War reaches the mountains and Piotr is drafted into the army. All the weight of imperial authority is used to mould him into an unthinking fighting machine, forced to fight a war he does not understand, for interests other than his own. The Salt of the Earth is a classic war novel and a powerfully pacifist tale about the consequences of war for ordinary men.

English translation of My Lw ow, Antonia Lloyd-Jones--Verso title page.