Hajduk Jacek Orden de los libros

Mocny kandydat do literackiej Nagrody Nobla w latach 30. XX wieku. Pisarz światowej rangi, którego pacyfistyczna powieść „Sól ziemi” czytana była w licznych przekładach, a przez Thomasa Manna nazwana została jednym z niewielu ówczesnych dzieł „mitycznych i epickich”. Dziś o wielkiej renomie, jaką cieszył się Józef Wittlin, wiedzą nieomal tylko specjaliści i bibliofile. Na życiu autora zaciążyło żydowskie pochodzenie – z Polski uciekał jednak nie przed Hitlerem, ale przed rodakami. Obok Słonimskiego i Tuwima stał się ofiarą antysemickiej nagonki, która w latach 1938 i 1939 przetoczyła się przez łamy prawicowej prasy. Jacek Hajduk w swej książce „Józef Wittlin w Ameryce. Klasycznie obcy” emigrację Wittlina, jego poczucie duchowej obcości poza Europą i sytuację kryzysu twórczego zestawia z Homerową „Odyseją”, z którą ten mimowolny podróżnik mierzył się przez długie lata jako tłumacz. Pozwala to zobaczyć w biografii pisarza uniwersalny los człowieka wykorzenionego, osamotnionego i skazanego przez historię na tułaczkę.

Kiedy się myśli o dziejach Europy i wstrząsających nią konfliktach: ideowych i religijnych, narodowych i rasowych, czy to czasów Montaignea i Reformacji, czy to innych epok -starożytności grecko-rzymskiej, średniowiecza, stulecia wojen czy współczesności, u zarania każdej Nowej Ery nie sposób nie ulec silnemu przekonaniu, że raz wznieconego pożaru ugasić się nie da. Co ma się rozpaść, rozpada się. Co ma spłonąć, płonie. Niezniszczalna i niepodzielna wydaje się jedynie owa tajemnicza dusza Europy. Spór realny, a może kosmiczny dialog bo nie jest powiedziane, że nieuchronnie zmierzamy do wyniszczającej konfrontacji zacznie się, gdy stający naprzeciwko siebie Człowiek Zachodu i Człowiek Wschodu dojdą do wniosku, że słowa najprostsze i najbardziej podstawowe odsyłają do znaczeń skrajnie odmiennych, nie sposób ich ze sobą porównać ani sobie przeciwstawić. (z książki)