Biblioteka Pisarzy Staropolskich prezentuje nowocześnie opracowane edycje
ważnych dzieł literatury dawnej. Tomiki z tej serii, łączące cechy wydania
krytycznego i popularnego, przeznaczone są zarówno dla historyków literatury,
jak i studentów, uczniów oraz wszystkich, których interesuje przeszłość naszej
kultury.
Samuel Twardowski jest jednym z najwybitniejszych twórców polskiej epiki
barokowej. Obdarzono go nawet - za Wespazjanem Kochowskim - mianem 'polskiego
Marona'. Swą literacką karierę rozpoczął od Przeważnej legacyji...Krzysztofa
Zbaraskiego... (1633). Jest to relacja z odbytej u boku Zbaraskiego podróży
poselskiej do chana tureckiego. Mimo wyraźnie kronikarskiego nastawienia utwór
posiada typowe cechy poematu epickiego. Oparty na diariuszu podróży wpisuje
się w tradycję szczególnie popularnego w baroku gatunku - hodoeporiconu. W
pierwszym z wielkich poematów epickich o dziejach narodu Władysław IV...
(1649) Twardowski skupił się na postaci króla-bohatera, sławiąc jego wielkość
i czyny. Wątek ten zwiększa spoistość utworu, któremu - mimo pięknych opisów
uczt, bitew, sejmów itp. - brak kompozycyjnej jednolitości i ciągłości fabuły.
Z uwagi na stałą opiekę możnych mecenasów znajdziemy u Twardowskiego wiele
utworów sławiących szczodrych dobroczynców, np. Książę Wiśniowiecki
Janusz...(1646), Pałac Leszczyński...(1643), a także napisany pod wpływem
krótkotrwałej sympatii dla Szwedów Omen królowi szwedzkiemu... ku czci Karola
Gustawa. Najdonioślejszym przedsięwzięciem, zakrojonym na miarę epopei
narodowej była Wojna domowa z Kozaki i Tatary... (cz. II 1651-55, cz. I 1660,
całość 1681), w której pisarz zamierzał przedstawić losy kraju podczas
bratobójczych walk. Mimo wprowadzenia licznych konstrukcji epickich, elementów
fikcji literackiej oraz wzorcowych bohaterów - obrońców Ojczyzny i wiary,
utwór ten bliższy jest kronice, a sprawy publiczne przesłaniają całkowicie
losy indywidualnych bohaterów.
Pałac Leszczyński (1643, 1645) to utwór panegiryczny ułożony z okazji objęcia
urzędu starosty generalnego Wielkopolski przez Bogusława Leszczyńskiego.
Pochwałę magnata i jego rodu włączył autor w alegoryczną wizję pałacu Sławy,
wzniesionego na poznańskim rynku podczas uroczystego wjazdu do miasta. We
wspaniałej budowli znajduje się komnata z wizerunkami zasłużonych dla ojczyzny
i Kościoła Wieniawitów, stanowiąca alegorię nieśmiertelnej glorii. W
wyimaginowanym pałacu bogini wygłasza też laudację nowego generała oraz
podejmuje bankietem przybyłych na ceremonię gości. Obecne, drugie wydanie
Pałacu Leszczyńskiego przygotowano na podstawie odnalezionego w Szwecji
egzemplarza pierwodruku. Opatrzono je nowym wstępem, poprawiono objaśnienia i
słownik.