Kowalkowski Jacek Libros

Niniejsza publikacja, zawierająca edycję stu jedenastu testamentów szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, stanowi przyczynek do dalszych badań nad nowożytnym społeczeństwem Rzeczypospolitej. Jest kolejną z prac prezentujących zbiór dokumentów testamentowych w układzie określonym kryteriami: grupa społeczna — terytorium — czas — źródła. Jest to jednak pierwsze tego typu wydawnictwo, które obejmuje pomijaną do tej pory szlachtę prowincji ściśle związanej z Koroną od II połowy XV wieku. Wypełnia więc częściowo lukę w badaniach nad stanem szlacheckim Prus Królewskich, dostarczając uczonym „surowy” materiał do dalszego wykorzystania w badaniach nad społeczeństwem XVII wieku i jego kulturą materialną. Wydawcy zdecydowali się opatrzyć testamenty obszernym aparatem naukowym, pokazującym kontekst publikowanych źródeł. Dzięki niemu dowiadujemy się o nieoczywistych na pierwszy rzut oka związkach osób występujących w testamentach. Dołożyli też wszelkich starań, by dokonać identyfikacji pojawiających się w nich postaci i w większości wypadków starania te zakończyły się powodzeniem. Publikacja jest więc jednocześnie ogromną bazą danych szlachty Prus Królewskich, uwzględniającą osoby znane dotychczas wyłącznie ze źródeł i po raz pierwszy zaistniałe w druku dopiero w tym zbiorze testamentów. Zgromadzone tu informacje powinni docenić więc nie tylko historycy, ale również miłośnicy historii lokalnej, amatorsko ba-dający dzieje „małych ojczyzn” lub odtwarzający losy rodzin zamieszkujących obszar dawnych Prus Królewskich.

Książka opisuje genealogię rodu Wybickich herbu Rogala, zamieszkującego Prusy Królewskie i Wielkopolskę. Była to drobna rodzina szlachecka o zagadkowym pochodzeniu, która pojawiła się w województwie pomorskim na przełomie wieków XVI i XVII. Jednym z celów tej pracy była próba rewizji legendy o pochodzeniu Wybickich, jaką zamieścił w swoim pamiętniku Józef Wybicki (zm. 1822), słynny protagonista rodu, autor hymnu narodowego. Zgromadzone w tej pracy dokumenty pozwoliły na odtworzenie w miarę pełnej genealogii tej rodziny. Rezultatem tych badań są biogramy 113 osób, począwszy od wieku XVII, a na pierwszej połowie wieku XX skończywszy. W odniesieniu do liczby 34 osób znanych z funkcjonującej do dziś, a wykonanej jeszcze przed II wojną tablicy genealogicznej, zawierającej szereg legendarnych, połowę zaś niepowiązanych ze sobą przedstawicieli rodu, jest to istotny wkład do dalszych poszukiwań. Po raz pierwszy zbadana została linia rodu, z której pochodził starosta krajowy Pomorza po I wojnie światowej Józef Wybicki (zm. 1929), ostatni z Wybickich, określany w dotychczasowych biogramach mylnie jako wnuk czy prawnuk autora hymnu narodowego. To 60 osób zamieszkujących obecny powiat brodnicki w województwie kujawsko–pomorskim od końca XVIII wieku, z których znanych było dotąd zaledwie kilka. Wobec dotkliwych strat w zespołach dawnych ksiąg grodzkich i ziemskich Pomorza niezbędna była szeroka kwerenda w innych dostępnych aktach w kraju i zagranicą. Autor opisał wszystkie odnalezione w wyniku dwudziestoletnich poszukiwań dokumenty, by możliwie najszerzej ukazać kręgi rodzinne czy stosunki majątkowe poszczególnych osób. Prezentowana książka przynosi wiele dotąd nieznanych faktów, w tym listy autora hymnu narodowego, czy dane z ksiąg metrykalnych od XVII wieku, obalając tym samym niektóre przestarzałe mity, przedstawiając aktualny stan badań nad rodem Wybickich.