Studia nad konfederacją tarnogrodzką i Sejmem...

Na niniejszy tom składa się sześć studiów badaczy z Polski, Litwy i Rosji, którzy podjęli trud zbadania okoliczności zawarcia traktatu warszawskiego 7 listopada 1716 r. oraz wypracowania refom skarbowo-wojskowych, przyjętych na jednodniowym Sejmie Niemym 1 lutego 1717 r. Pewien wpływ na omawiane wydarzenia miały sukcesy militarne konfederatów w Wielkopolsce, które jednak ostatecznie zakończyły się ich klęską i rozbiciem bardzo aktywnego od wiosny do początków jesieni 1716 r. zgrupowania Chryzostoma Gniazdowskiego. Zapewne większe znaczenie miała jednak bardzo trudna sytuacja finansowa państwa, która nie pozwalała na należyte opłacanie wojska, tak regularnego, jak i konfederackiego. Kryzys finansowy uległ pogłębieniu podczas nieformalnej wojny domowej w Polsce za sprawa kontrybucji wybieranych przez wojska królewskie i konfederackie oraz grabieży, jakich dopuszczali się niekarni żołnierze. Na to wszystko nakładała się silna presja polityczna i militarna ze strony Rosji Piotra I. Wszystkie te czynniki skłoniły obie strony do zawarcia kompromisowego traktatu, rozbudowanego następnie o pakiet reform, które tymczasowo uzdrowiły sytuacje, jednak ponad pół wieku ich obowiązywania doprowadziło ostatecznie do znaczącego osłabienia Rzeczypospolitej.